Η Πόλη τα κενά και οι απουσίες

.


(Η Αλήθεια, δεν είναι μια στατική και τελειωμένη υπόθεση αλλά η διεκδίκησή της)

Στην εποχή μας, είμαστε μπροστά, σε κάποιες, πολύ μεγάλες, ιστορικές αντικειμενικότητες, που έχουν να κάνουν με τις Πόλεις και τους τρόπους ζωής μας σ' αυτές. Το τέλος του ιστορικού κύκλου του χαρακτήρα της Πόλης, όπως την γνωρίσαμε από την Αρχαία Ελλάδα, την Ρώμη, την Αναγέννηση και όπως αυτή εξελίχθηκε, στην και μετά την βιομηχανική επανάσταση. Και κάτι που είναι γνωστό, από πολύ παλιά /από το πώς είναι φτιαγμένος ο κόσμος, θα 'λεγα/ Το ό,τι και στις σημερινές κοινωνίες, σε όλες τις εκφράσεις και τις δράσεις τους, δεν μπορούν να υπάρξουν κενά, χωρίς αυτά να καλυφθούν αμέσως και καθ' οιονδήποτε τρόπο, σχεδιασμένα ή όχι. Και τα δύο αυτά, είναι από τα βασικά χαρακτηριστικά της εποχής μας. Και φυσικά υπάρχει / έχει προκύψει και ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα ορισμών και επανακαθορισμού των αιτιών και των αιτιατών. Σήμερα, έχουμε πολύ περισσότερα και πιο εξελιγμένα εργαλεία από άλλοτε, ώστε να τα επαναπροσδιορίσουμε σωστότερα και ακριβέστερα. Δεν έχουμε όμως κατακτήσει δυστυχώς την ωριμότητα και τους απαραίτητους συσχετισμούς, ώστε να τα χρησιμοποιήσουμε, ανιχνεύοντας την δυναμική, τις αντιφάσεις και τις ισορροπίες της σύγχρονης εμπειρίας.
Η Πόλη, είναι γνωστό, πως υπήρξε η γεννήτρια και το αποτύπωμα πολιτισμού. Μεγάλο ρόλο είχε πάντα ο σχεδιασμός της, από λειτουργική, χρηστική και αισθητική άποψη. Οι ιδιαιτερότητες και οι παραδόσεις των κατοίκων της και η πολιτική και οικονομική διαδρομή της. Η γεωγραφική της θέση. Αλλά και η αφηγηματική της διάσταση. Η Πόλη ήταν οι σχέσεις και οι συνέχειες της με το παρελθόν και η ύπαρξή της, το πλαίσιο και οι προϋποθέσεις σχεδιασμού της για το μέλλον. Μια μακρά, πολύ σύνθετη και δύσκολη εμπειρία. Δεν είναι τυχαίο, πως δεν έχουμε εδώ και αιώνες, την δημιουργία παρά ελάχιστων νέων Πόλεων. Και κάποιες απόπειρες, στα νεότερα χρόνια, όπως π.χ. η "Μπραζίλε" στη Βραζιλία και το "Έούρ" στην Ιταλία, δεν ευδοκίμησαν.
Στην εποχή μας, οι Πόλεις φαίνονται κουρασμένες. Και όλα δείχνουν, πως ο ιστορικός τους κύκλος, η δυναμική τους, όπως τα ξέραμε κλείνει. Τουλάχιστον, δεν είναι πια αυτό που ήταν. Σήμερα οι Πόλεις, κάποιοι θέλουν και επιμένουν, η σημασία τους και το ενδιαφέρον γι' αυτές, να αναγνωρίζονται αποκλειστικά και με έμφαση, από την επάρκεια, την αναφορά, την ανάμιξη και την ένταξη τους, σε διεθνή δίκτυα και ρυθμούς μεγακλίμακας, στις γεωπολιτικές επιρροές και ζώνες. Όλα ιδωμένα όμως, με μια στενά τεχνοκρατική και οικονομικίστικη αντίληψη εξάρτησης και με θύματα σε πάρα πολλές, αν όχι σε όλες τις περιπτώσεις, την καθημερινότητα, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και την ζωή των κατοίκων τους. Την Πόλη όπως την ξέραμε, την θέλουν μόνο σαν ατραξιόν, θέαμα και φολκλόρ. Υπόμνημα στους τουριστικούς οδηγούς και τους χάρτες.
Σχετικά με τα κενά που δημιουργούνται, όπως στη ζωή, έτσι και στην εξέλιξη των Πόλεων, καλύπτονται αμέσως. Τις περισσότερες όμως φορές, χωρίς ένα σχέδιο με στόχο τον εξανθρωπισμό των παραμέτρων και των αναγκών, με στέρεες και μελετημένες λύσεις και αποφάσεις τολμηρές και με προοπτική. Αλλά με πελατειακού τύπου μαγειρέματα, με επεκτάσεις και κουκουλώματα από και στα υπάρχοντα και με συμμείξεις, ακαταστασία και "συμμαχίες", που οι οσμώσεις και η εντροπία των συνιστωσών τους, φροντίζουν να τα καλύπτουν, μέχρι το επόμενο αδιέξοδο και το μη περαιτέρω. Οδηγούν έτσι σε συμβιβασμούς και στην διαπλοκή, σε ήττες και στην υποχώρηση. Και σ' αυτό συμμετέχουν δυστυχώς όλοι. Και το απογοητευτικό είναι, πως πολλοί, επιχειρούν να το εμφανίσουν και να το αποδεχθούν όλο αυτό, ως τον τρόπο και το πλαίσιο της Δημοκρατικής Διαλεκτικής, καθιστώντας πυρήνα της, τον "συμβιβασμό"! Εδώ έχουν να κάνουν και τα ελλείμματα και οι στρεβλώσεις ιστορικών διαστάσεων, αιτιατό των στρεβλώσεων, της πορείας ολοκλήρωσης σ' ένα σύγχρονο γίγνεσθαι.
Υπάρχει έτσι και έχει επιβληθεί η ροπή, σ' ένα συγκεκριμένο πια "μοντέλο" συγκρότησης, χωροθέτησης και χωροταξίας των Πόλεων στην εποχή μας. Εξ ου και η τάση να μοιάζουν όλο και πιο πολύ μεταξύ τους. Και με τους διάφορους "μόδιστρους" καληώρα ο κ. Calatrava, να περιφέρονται και να τους "ράβουν" τα μοντελάκια τους.
Η σημερινή Πόλη, προκειμένου να εξυπηρετήσει, κατ' απόλυτη προτεραιότητα, τα κέντρα εξάρτησής της, υποχρεώνεται και υποτάσσεται αμαχητί σε όλ' αυτά, που απαιτούνται και σχεδιάζονται απ’ αυτά. Η εξάρτηση σε όλη την απολυτότητά της, αδιαφορώντας για την ουσία, που είναι οι Πολίτες της και το αποτύπωμά της, που είναι ο Πολιτισμός τους.
Οι αντιστάσεις του πολιτικού συστήματος είναι ανύπαρκτες, γιατί ανύπαρκτος είναι ένας πολιτικός πολιτισμός που να μπορεί ν' ανταποκριθεί να κρίνει και να σχεδιάσει. Πελατειακές σχέσεις, δημαγωγίες και λαϊκισμοί αποτελούν δυστυχώς την κουλτούρα μας. Επιπλέον, τα κέντρα εξουσίας και αποφάσεων, έχουν μεταφερθεί στους σκοτεινούς και ερεβώδεις δαιδάλους, ενός "υπόγειου κέντρου", που είναι το "βαθύ κράτος". Ενώ το κράτος, οι θεσμοί και τα όργανά του που ξέρουμε, περνάνε αυτή την κρίση, την παρακμή και τον εκφυλισμό που παρατηρούμε. Το κράτος, που όλοι ξέρουμε, είναι απλώς το όργανο αυτού του "κέντρου", που δεν φαίνεται και δεν εκλέγεται και φυσικά δεν ελέγχεται.
Οι ορισμοί "διαπλοκή" και "διαφθορά", έχουν νόημα, για το κράτος που ξέραμε. Για το "βαθύ κράτος", είναι οι τρόποι λειτουργίας του και οι τρόποι διεκπεραίωσης των εντολών του.
Το δυστύχημα σήμερα είναι, πως το έλλειμμα διαλεκτικής, που παρατηρείται σε κρίσιμες αποφάσεις, δεν είναι μόνο αποτέλεσμα επιβολής και αποκλεισμού αλλά και απουσίας! Και αυτό είναι το καινούργιο. Η Απουσία! Το τέλος του κύκλου, που καθόρισε την Ιστορία και την ιστορία των Πόλεων μέχρι σήμερα, το διαδέχονται τα κενά και οι απουσίες. Και το αποτέλεσμα αιχμή της απουσίας, είναι η ασυδοσία για τους μεν και η απελπισία για όλους τους άλλους!
Απουσία, οργανωμένου αντίλογου στα τεκταινόμενα. Απουσία πολιτικής και αυθεντικού πολιτικού λόγου, σχεδίου και οράματος. Αυτά που βλέπουμε να καταγράφονται, είναι μόνο κινήσεις ενσωμάτωσης και διαχείρισης στο υπάρχον. Με προπέτασμα, την υπερδιόγκωση ενός τεχνητού χαβαλέ, αποτυπωμένου σε ιλουστρασιόν σελίδες περιοδικών και στο γυάλινο κόσμο της τηλεόρασης, ενώ έχουμε φτάσει να τρώμε τις σάρκες μας. Αν είναι δυνατόν αυτό, να μπορεί να κρατήσει για πολύ ακόμα και να αποτελεί πρόταση. Και όλος ο καυγάς να είναι, για το ποιος θα το πρωτοκάνει και με βασικό επιχείρημα (άκουσον!) όχι πώς θα το αλλάξει, αλλά πως θα το κάνει καλύτερα.
Το χειρότερο καταληκτικά είναι, η καταστροφή, που όλ' αυτά συνεπάγονται και παρατηρείται, στους ανθρώπινους όρους διαβίωσης. Πόλεις και ανθρώπινοι όροι διαβίωσης, με τις συνθήκες που επικρατούν, έχουν καταστεί έννοιες ασυμβίβαστες.
Η Αλήθεια όμως, δεν είναι ένα τέλος, ούτε μια αρχή, που το μόνο που του λείπει, είναι μια διαδικασία εφαρμογής. Δεν είναι μια στατική και τελειωμένη υπόθεση. Πολύ περισσότερο, δεν έχει μόνιμους, σταθερούς και αποκλειστικούς ιδιοκτήτες. Αλήθεια, είναι η διεκδίκησή της. Μια διεκδικούμενη καθημερινά υπόθεση, απ' όλους αλλά και για όλους. Και όχημα, η αντίσταση σε όσα μας επιφυλάσσουν και ο αγώνας για όσα μας αναλογούν. Γιατί, οι Πόλεις χωρίς όλους εμάς, δεν υπάρχουν.
Οι κοινωνίες των ενεργών πολιτών, είναι πάντα το ζητούμενο και όχι των παθητικών ενεργούμενων και των ανδρεικέλων και οι "περίεργοι" εθισμοί σ' αυτό, δια του συμβιβασμού".


Αύγουστος 2χ6

Κ.Κ

ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ-Ελευθεροτυπία (01/10/2006)